Sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam đối diện 284 vụ điều tra, Hòa Phát (HPG) lách qua ‘khe cửa hẹp’

Thách thức Phòng vệ Thương mại đối với Ngành Xuất khẩu Việt Nam

Sản phẩm thép đối mặt nguy cơ điều tra phòng vệ thương mại

Theo nhận định của Bộ Công Thương, một số sản phẩm thép của Việt Nam như thép cán nóng, thép dự ứng lực, thép chống ăn mòn và cáp thép đang có nguy cơ cao bị các quốc gia nhập khẩu điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại (PVTM). Những mặt hàng này nằm trong danh sách các sản phẩm xuất khẩu dễ bị ảnh hưởng bởi các vụ điều tra chống bán phá giá (CBPG), chống trợ cấp hoặc chống lẩn tránh thuế.

Tính đến tháng 4/2025, Việt Nam đã đối mặt với 284 vụ điều tra PVTM từ các thị trường quốc tế. Trong đó, 54,6% là các vụ chống bán phá giá, 20,8% liên quan đến biện pháp tự vệ, 13,7% là chống lẩn tránh và 10,9% là chống trợ cấp. Đặc biệt, các vụ điều tra chống lẩn tránh đang gia tăng mạnh, với 22 vụ từ thị trường Mỹ.

Xu hướng gia tăng các biện pháp PVTM trên toàn cầu

Theo Trung tâm WTO và Hội nhập, kinh tế thế giới năm 2025 tiếp tục chứng kiến nhiều biến động, đặc biệt trong chính sách thuế toàn cầu. Các quốc gia ngày càng áp dụng các biện pháp PVTM để bảo vệ ngành sản xuất nội địa trước áp lực từ các quy tắc thuế mới. Các cuộc điều tra PVTM không chỉ tăng về số lượng mà còn phức tạp hơn với các yêu cầu khắt khe như:

• Cung cấp thông tin chi tiết trong thời gian ngắn.

• Mở rộng phạm vi điều tra sang nhiều đối tượng.

• Áp dụng các quy định pháp luật mới để tăng mức thuế.

Ví dụ, ngày 12/5/2025, Cơ quan Dịch vụ Biên giới Canada (CBSA) đã khởi xướng điều tra CBPG đối với dây đai thép nhập khẩu từ Việt Nam và một số quốc gia khác. Trước đó, vào ngày 6/5/2025, Ai Cập cũng tiếp nhận hồ sơ đề nghị điều tra CBPG đối với lốp xe ô tô tải và xe buýt từ Việt Nam. Trong tháng 4/2025, Ủy ban Thương mại Hàn Quốc (KTC) công bố kết luận cuối cùng trong vụ điều tra CBPG với thép không gỉ cán nguội của Việt Nam, xác định biên độ phá giá lần lượt là 18,81% và 11,37% đối với hai doanh nghiệp bị điều tra.

Bà Nguyễn Anh Thơ, đại diện Cục PVTM, cho biết: “Xu hướng PVTM toàn cầu đang gia tăng mạnh, với phạm vi áp dụng ngày càng mở rộng về cả số lượng và tính chất pháp lý. Các quốc gia nhập khẩu áp dụng các quy định nghiêm ngặt hơn về xuất xứ hàng hóa và giá trị gia tăng nội địa.”

Dự báo và thách thức trong tương lai

Bộ Công Thương dự báo, trong thời gian tới, các quốc gia sẽ tiếp tục:

• Áp dụng luật mới: Tăng mức thuế thông qua các quy định về nền kinh tế phi thị trường hoặc tình hình thị trường đặc biệt.

• Mở rộng biện pháp tự vệ: Sử dụng các biện pháp PVTM có phạm vi áp dụng rộng, như tự vệ hoặc chống lẩn tránh.

• Sửa đổi quy định: Các quy định mới sẽ mang tính bảo hộ cao hơn và khó dự đoán.

Hệ thống cảnh báo sớm của Bộ Công Thương đã xác định một số nhóm hàng xuất khẩu có nguy cơ cao bị điều tra PVTM, bao gồm:

• Ngành gỗ: Gỗ dán, tủ bếp, ghế sofa khung gỗ, gỗ thanh định hình.

• Ngành thép: Thép cán nóng, thép dự ứng lực, thép chống ăn mòn, cáp thép.

• Vật liệu xây dựng: Đá nhân tạo, gạch men.

• Cơ khí và chế tạo: Pin năng lượng mặt trời, xe đạp điện, máy giặt, lốp xe.

• Kim loại màu.

Khuyến nghị cho doanh nghiệp xuất khẩu

Để đối phó với các thách thức PVTM, Bộ Công Thương khuyến nghị doanh nghiệp:

1. Nghiên cứu kỹ quy định PVTM của các thị trường xuất khẩu, đặc biệt là các nước thường xuyên điều tra như Mỹ, EU, Canada.

2. Theo dõi danh sách cảnh báo của Bộ Công Thương về các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra.

3. Trao đổi thường xuyên với đối tác nhập khẩu để nắm bắt thông tin về khả năng phát sinh các vụ việc PVTM.

4. Đảm bảo minh bạch về xuất xứ hàng hóa và tuân thủ các yêu cầu về giá trị gia tăng nội địa.

Thành công của Hòa Phát trong vụ điều tra tại Mỹ

Một điểm sáng trong bối cảnh khó khăn là trường hợp của Tập đoàn Hòa Phát. Ngày 5/5/2025, Hòa Phát được phép xuất khẩu thép hộp (LWRPT) sang thị trường Mỹ mà không bị áp thuế CBPG, nhờ tham gia quy trình tự chứng nhận xuất xứ. Kết luận này đến từ quá trình rà soát hành chính của Bộ Thương mại Mỹ (DOC) trong vụ điều tra chống lẩn tránh thuế CBPG và chống trợ cấp đối với thép hộp từ Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ.

Hòa Phát đã chứng minh rằng thép cuộn cán nóng (HRC) sử dụng để sản xuất thép hộp xuất sang Mỹ trong giai đoạn 2022–2023 có xuất xứ từ Việt Nam. Kết quả này giúp Hòa Phát tránh được mức thuế CBPG mà Mỹ từng áp trong vụ điều tra lẩn tránh năm 2022. Đại diện Hòa Phát nhấn mạnh: “Việc hợp tác chặt chẽ, cung cấp dữ liệu minh bạch và sử dụng nguyên liệu trong nước từ Khu liên hợp thép Hòa Phát Dung Quất là yếu tố then chốt dẫn đến thành công.”

Kết luận

Trước bối cảnh các biện pháp PVTM ngày càng gia tăng và phức tạp, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cần chủ động thích ứng, tuân thủ quy định quốc tế và tận dụng hệ thống cảnh báo sớm của Bộ Công Thương. Thành công của Hòa Phát là minh chứng cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng và minh bạch có thể giúp doanh nghiệp vượt qua các rào cản thương mại, mở ra cơ hội phát triển bền vững trên thị trường quốc tế.

Thu Huyền | KTDT